XXII Postęp Techniczny w Wodociągach

20 i 21 października 2011 r. we wrocławskim Domu Technika NOT obradowała XXII konferencja naukowo-techniczna z cyklu „Postęp Techniczny w Wodociągach”. Tradycyjnie konferencja była współorganizowana przez Oddział Dolnośląski Polskiego Zrzeszenia Inżynierów i Techników Sanitarnych we Wrocławiu oraz Wydział Inżynierii Środowiska Politechniki Wrocławskiej, a także przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu oraz firmę SEEN Holding. Konferencja odbywała się w ramach XXXVII Wrocławskich Dni Nauki i Techniki, organizowanych przez Wrocławską Radę Federacji Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT we Wrocławiu.
Pierwsza konferencja z cyklu „Postęp Techniczny w Wodociągach” została zorganizowana przez Oddział Dolnośląski PZITS wspólnie z ówczesnym Wydziałem Inżynierii Sanitarnej (obecnie Inżynierii Środowiska) Politechniki Wrocławskiej w 1966 r., tj. dokładnie przed 45 laty. Wrocławskie konferencje z tego cyklu należą do największych i najstarszych imprez naukowo-technicznych zajmujących się problematyką oczyszczania wody i eksploatacją wodociągów. Podczas poprzednich konferencji omawiano m.in. problematykę takich istotnych procesów technologicznych, jak koagulacja, filtracja, ozonowanie, chlorowanie, fluorkowanie, adsorpcja oraz infiltracja. Oprócz procesów jednostkowych omawiano także problematykę wpływu stanu zanieczyszczenia wód na możliwości ich oczyszczania oraz zagadnienia dotyczące oczyszczania wód ze zbiorników zaporowych.
W dwudniowych obradach XXII konferencji wzięło udział ponad 180 uczestników z przedsiębiorstw wodociągowych, wyższych uczelni, placówek naukowych, jednostek administracji państwowej i samorządowej oraz firm projektowych i wykonawczych z całego kraju, zajmujących się problematyką oczyszczania wody i eksploatacji zakładów wodociągowych. Na podkreślenie zasługuje udział w konferencji doktorantów i dyplomantów Wydziału Inżynierii Środowiska Politechniki Wrocławskiej, którzy uczestniczyli w obradach nieodpłatnie, traktując je jako element kształcenia.
Podstawę do dyskusji stanowiły cztery specjalnie przygotowane na tę okazję wykłady wprowadzające oraz 23 referaty szczegółowe, wyselekcjonowane spośród prawie sześćdziesięciu zgłoszonych prac. Referaty te – w postaci recenzowanych artykułów naukowych i naukowo-technicznych – zostały opublikowane w dwóch kolejnych numerach czasopisma „Ochrona Środowiska” – 3/2011 i 4/2011, redagowanego pod kierunkiem prof. zw. dr. hab. inż. Apolinarego Leszka Kowala, który pełnił także funkcje przewodniczącego Komitetu Organizacyjnego i Rady Programowej konferencji.
Część merytoryczną konferencji otworzył wykład wprowadzający dr hab. Barbary Kołwzan z Wydziału Inżynierii Środowiska Politechniki Wrocławskiej pt. „Analiza zjawiska biofilmu – warunki jego powstawania i funkcjonowania”, w którym Autorka podkreśliła, że funkcjonowanie błony biologicznej zapewnia międzykomórkowa sygnalizacja oparta na wytwarzaniu cząsteczek sygnałowych, które dyfundują z jednej komórki do drugiej. Zjawisko to, określane jako wyczuwanie zagęszczenia komórek (quorum sensing), jest sposobem ich porozumiewania się i polega na rozpoznawaniu liczebności komórek w biofilmie (tzw. zmysł tłoku). Zdolność komórek do komunikowania się sprawia, że biofilm może funkcjonować w sposób przypominający prymitywny organizm wielokomórkowy. Autorka wykazała także, że komórki tworzące biofilm mają większą oporność na działanie środków przeciwbakteryjnych, a przyczyn tego zjawiska można upatrywać w czynnikach środowiskowych oraz zmianach zachodzących na poziomie molekularnym. Pani Profesor podkreśliła, że ponieważ zasiedlanie sieci wodociągowej przez biofilm stanowi zagrożenie sanitarne konsumentów wody, dlatego też poznanie struktury, mechanizmu powstawania oraz funkcjonowania biofilmu jest niezbędne do opracowania skutecznych metod jego zwalczania.
Kolejne wykłady wprowadzające przedstawili:
– Prof. dr hab. inż. Jerzy Choma (z Wojskowej Akademii Technicznej oraz Akademii Świętokrzyskiej) pt. „Zastosowanie nanoporowatych materiałów do oczyszczania wody”, w którym omówił procesy adsorpcyjne realizowane za pomocą adsorbentów nowej generacji, którymi są uporządkowane mezoporowate materiały krzemionkowe i węglowe. Autor podkreślił ich wyjątkowe właściwości adsorpcyjne, wynikające z bardzo dużej powierzchni właściwej, regularnych – łatwo dostępnych – porów o ściśle określonych wymiarach, bardzo dużej objętości porów oraz trwałej, połączonej wewnętrznie sieci porów. Wykazał, że wprowadzanie nanocząstek metali, tlenków metali lub soli do struktury krzemionkowej lub węglowej tych materiałów istotnie wpływa na zmianę ich właściwości adsorpcyjnych i omówił przykładowe metody otrzymywania kompozytowych materiałów węglowych zawierających nanocząstki metali i tlenków metali, które pozytywnie wpływają na proces adsorpcyjnego oczyszczania wody. Wydaje się, że uporządkowane mezoporowate materiały węglowe i krzemionkowe mogą odgrywać ważną rolę – z punktu widzenia oczyszczania wody – obecnie i w przyszłości.
– Prof. dr hab. Maria Łebkowska (z Politechniki Warszawskiej) pt. „Występowanie i ekotoksyczność nanocząstek”, w którym omówiła rodzaje nanocząstek i nanomateriałów, takich jak nanometale, nanoceramiki, nanopolimery i nanostruktury węglowe. Autorka scharakteryzowała interakcje nanocząstek z organizmami wodnymi i lądowymi oraz omówiła wyniki badań toksyczności nanocząstek zawierających tytan, cynk, srebro, cer oraz fulereny (C60). Wykazała, że oddziaływanie nanomateriałów na organizmy i środowisko ich bytowania nie jest w dostatecznym stopniu poznane. Dotyczy to szczególnie biodostępności nanocząstek i mechanizmów ich przenoszenia w łańcuchu troficznym. Pani Profesor podkreśliła, że stosowanie nanocząstek, w tym także w procesach oczyszczania wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, stwarza możliwość ich przedostawania się do sieci wodociągowej. Autorka zwróciła też uwagę na potrzebę rozwoju metod testowych i ich standaryzację oraz konieczność stworzenia ekotoksykologicznych baz danych obejmujących stosowane i nowo produkowane nanomateriały.
– Prof. dr hab. Jacek Nawrocki (z Uniwersytetu A. Mickiewicza w Poznaniu) pt. „Analiza zjawiska korozji w sieciach wodociągowych”, w którym podał obecny stan wiedzy obejmujący mechanizm procesu korozji, towarzyszące mu reakcje oraz skład powstających produktów korozji. Autor omówił skład i struktury krystalograficzne powstających osadów korozyjnych, a także podjął próbę scharakteryzowania wody osadowej towarzyszącej stałym produktom korozji. Wykazał ponadto, że interakcje pomiędzy składnikami wody i produktami korozji obecnymi na ścianach przewodów w istotny sposób mogą pogarszać jakość transportowanej wody. Szczególną uwagę Autor poświęcił uwalnianiu związków żelaza, migracji pierwiastków z korodujących materiałów, uwalnianiu siarczków oraz degradacji ubocznych produktów dezynfekcji podkreślając, że złożoność procesu korozji, zależność jego przebiegu od jakości transportowanej wody, w połączeniu z niekorzystną strukturą materiałową sieci wskazuje, że procesy korozyjne jeszcze przez długie lata będą bardzo ważnym problemem eksploatacyjnym zakładów wodociągowych.
W dalszej części konferencji odbyła się prezentacja 23 referatów szczegółowych w czterech sesjach plenarnych oraz dyskusja. W referowanych pracach oraz w dyskusji przedstawiono różne aspekty problematyki zaopatrzenia w wodę, takich jak jakość fizyczno-chemiczna i bakteriologiczna wody, zastosowanie nowych materiałów do intensyfikacji procesów oczyszczania wody, stabilność wody w sieci wodociągowej, problemy eksploatacyjne zakładów wodociągowych oraz zapewnienie bezpieczeństwa wody.
Specjalnym punktem programu konferencji było wręczenie 13. edycji nagrody SEEN–PZITS AQUARINA im. Krzysztofa Lipińskiego, ufundowanej w 1999 r. (z inicjatywy śp. profesora Marka Romana) przez firmę SEEN Technologie i przyznawanej za wybitne osiągnięcia naukowe i wdrożeniowe w dziedzinie inżynierii środowiska. W tym roku Nagroda Specjalna AQUARINA została wręczona Pani prof. dr. hab. inż. Marii Świderskiej-Bróż za wybitne osiągnięcia w dziedzinie inżynierii środowiska oraz osobisty wkład w rozwój nauki i dydaktyki, jak również za wyjątkową aktywność zawodową i działalność społeczną na rzecz środowiska wodociągowców. Tegoroczne Nagrody Innowacyjne AQUARINA otrzymali: w kategorii naukowo-badawczej – Pani dr hab. Barbara Kołwzan (Politechnika Wrocławska) za pracę pt. „Analiza zjawiska biofilmu – warunki jego powstawania i funkcjonowania”, natomiast w kategorii techniczno-wdrożeniowej – Panowie dr inż. Tomasz Bergel (Uniwersytet Rolniczy w Krakowie) i mgr inż. Kazimierz Kudlik (Sądeckie Wodociągi) za pracę pt. „Fizyczno-chemiczna i bakteriologiczna skuteczność filtrów DynaSand w zakładzie oczyszczania wody zaopatrującym Nowy Sącz”. Laureaci tego prestiżowego wyróżnienia – nazywanego „Wodnym Noblem” – otrzymali z rąk prezesa SEEN – R. Lipińskiego oraz profesora A.L. Kowala piękne statuetki i okolicznościowe dyplomy oraz nagrody pieniężne. Z zasadami przyznawania nagrody AQUARINA oraz wykazem dotychczasowych laureatów można się zapoznać na stronie internetowej Oddziału Dolnośląskiego PZITS (www.pzits.not.pl). Bardzo istotnym uzupełnieniem konferencji, a zwłaszcza dyskusji, było tradycyjne spotkanie koleżeńskie, które odbyło się w restauracji mieszczącej się w Domu Technika NOT we Wrocławiu.
Organizatorzy składają serdeczne podziękowania wszystkim Autorom referatów oraz Uczestnikom konferencji za tak liczny udział w obradach i żywią nadzieję, że następna – XXIII – konferencja w 2013 r. (24–25 X) wzbudzi podobne zainteresowanie wśród społeczności naukowo-technicznej wodociągowców jak wszystkie poprzednie.